Czy możliwe jest otrzymanie lokalnie
produkowanej, zdrowej żywności w granicach miasta? Gdzie i w jaki sposób
wprowadzane jest rolnictwo w obszarach zurbanizowanych?
Nowe trendy w planowaniu miast coraz
częściej doceniają korzyści z łączenia tradycji miejskiej i wiejskiej,
proponując nową jakość życia w świecie zdominowanym dziś przez beton. Projekt
magisterski pod tytułem Agro-urbanizacja
Doliny Rudawy opracowany pod kierunkiem dr inż. arch. Artura Jasińskiego
stanowi próbę wprowadzenia idei rolnictwa miejskiego (urban agriculture) do
miast polskich. Tematyka pracy obraca się wokół kwestii formalnych i
nieformalnych upraw w mieście i różnych form ich występowania. Poruszony tu
zostaje również problem ogrodów działkowych.
Is it possible to get locally grown and healthy food within the borders of the city? Where and how is the agriculture introduced in the urban areas?
New trends in city planning start to see more and more advantages from connecting urban and rural traditions and proposing a new quality of life in the world dominated today by concrete. The master-degree project titled Agro-urbanisation of Rudawa Valley consulted with dr Artur Jasiński is an attempt of introducing the idea of urban agriculture to the polish cities. The topic of this project talks about formal and informal farming in the city and different forms of its occurrence. Also the problem of polish community gardens is raised here.
Dlaczego Agro-Urbanizacja?
W
czasach, gdy gwałtowny rozwój miast i zmechanizowanego, uprzemysłowionego
rolnictwa doprowadziły do nagromadzenia problemów ekologicznych w skali
globalnej, kluczowe stało się poszukiwanie nowego podejścia do projektowania
przestrzeni miejskich. Nowe rozwiązania powinny obracać się wokół trzech
podstaw zrównoważonego rozwoju: środowisko, społeczeństwo i ekonomia.
Ruralizacja przestrzeni miejskiej zdaje się odpowiadać na te trzy podpunkty
niosąc spory bagaż korzyści popartych przykładami i doświadczeniami.
In times, where violent development of cities and mechanised, industrial farming brought to acumulation of ecological problems on a global scale, the key is to look for a new approach to design urban spaces. New solutions should gather around three main bases of sustainability: environment, society and economy. Ruralisation of urban spaces seems to give an answer to those three point providing the abundance of advantages based on examples and experiences.
Miasto z definicji charakteryzuje się dużą
intensywnością zabudowy oraz niewielką ilością gruntów rolnych, a zdecydowana
większość ludności pracuje poza rolnictwem. Jednak pomimo wielu przeciwieństw i
odrębności ideologicznych, wieś i miasto scalają się w jedno. Przejawia się to
nie tylko w bezkresnym kontinuum miejsko – wiejskim, ale przede wszystkim w
zmianie społecznej względem uprawiania roślin w obrębie miasta.
Rolnictwo wkracza do ogrodów przydomowych, na
dachy i ściany budynków, a nawet do ich środka tworząc farmy wertykalne, które
powstają w odpowiedzi na problem równowagi pomiędzy miastem i jego potrzebami,
a naturą.
Zarówno w Polsce, jak i w wielu innych krajach
Europy, w tkankę miejską wplecione są często ogrody działkowe. Są one reliktem
poprzedniego systemu i częścią ogólnomiejskiego układu zieleni. Przynoszą
niewątpliwą radość i satysfakcję ich właścicielom. Niestety - w skali
miasta - są również problemem, ze względu na ich ograniczoną dostępność i
niską estetykę przestrzeni. Idea rolnictwa miejskiego zachęca do
przemyślenia ich struktury. Propozycją może być ich przekształcenie w ogólnie
dostępne tereny uprawne, o parkowym i edukacyjnym charakterze. Reinterpretując
dziedzictwo naszych miast można stworzyć nową rzeczywistość w duchu czasu.
Słowo agro-urbanizacja,
użyte jako tytuł tej pracy, reprezentuje nowe podejście do tematu planowania.
Jest próbą scalenia dwóch tradycji, miejskiej oraz wiejskiej, w celu stworzenia
przyjaznego środowiska mieszkalnego oraz umożliwienia uprawy lokalnej dla
użytku własnego lub publicznego.
The city is characterised by a high density sprawl and little number of farmlands, and a mayority of people working beyond the sector of agriculture. However, in spite of numerous contradictions and different ideologies, countyside and city merge into one. It appears not only as an urban-rural continuum, but mostly as a social change regarding cultivation within city limits.
Agriculture steps into backyards, roofs and walls, and even inside the buildings forming vertical farms, which emerge as an answer to the problem of balance between the necessities of a city and nature.
Both in Poland and in other european countries the urban structure hosts community gardens. They are relicts of previous system and part of cities green spaces. They bring joy and satistaction to its owners. Unfortunately - in a city scale - they are also a problem for the sake of its limited availability and low aesthetic value. The idea of urban agriculture encourages to rethink their structure. The proposal for it could be to transform them into generally available farmlands of educative and recreational character. By reinterpreting the heritage of our cities, we can create a new reality.
The word agro-urbanisation used in this proyect represents a new approach to the theme of city planning. It is an attempt of merging the two traditions, urban and rural, as an aim to create a friendly living conditions and allow local crops for private or public use.
Projekt Agro-Urbanizacji dla
Krakowa
Wybrana
lokalizacja to Dolina Rudawy – Małe Błonia, choć idee tu proponowane mogłyby
zostać zastosowane również na innych terenach. Istniejąca zabudowa stanowi
niewielki procent w skali całego obszaru objętego projektem, a jego zdecydowaną
większość pokrywają ogrody działkowe. W przestrzeni miejskiej spotykają się one
z dużym oporem społecznym. Z drugiej strony, w ich obronie stają działkowicze i
niektórzy architekci krajobrazu, uważający je za zabytek sztuki ogrodowej XX
wieku.
Agro-urbanizacja Doliny Rudawy to projekt,
który wychodzi naprzeciw konfliktom towarzyszącym tym terenom, proponując proekologiczne
rozwiązania oparte o naturalne walory przestrzenne oraz historyczny charakter
miejsca. Głównym założeniem projektu było stworzenie nowej przestrzeni
publicznej i mieszkalnej o największym możliwym wskaźniku płaszczyzny
biologicznie czynnej. Kluczowym elementem całego założenia jest związek
projektowanej zabudowy z terenami uprawnymi. Przenikają one cały układ
proponując różne formy rolnictwa: od ogrodów na dachach, po park agrarny i farmy
wertykalne.
Mieszkalnictwo
Na terenie opracowania przewiduje się
zarówno mieszkalnictwo wielo- jak i jednorodzinne. Tradycyjny układ ogrodów
działkowych stał się inspiracją do kształtowania nowej zabudowy. W miejscu,
gdzie pierwotnie znajduje się zielona przestrzeń ogrodu, wprowadzona zostaje
kubatura mieszkalna. Natomiast przestrzeń domku ogrodowego zamienia się w patio
stanowiąc jednocześnie doświetlenie dla projektowanych mieszkań i domów
szeregowych. Zielone dachy nad nowymi obiektami stanowią odpowiednik
wcześniejszego ogrodu. Ten sposób kształtowania zabudowy pozwala stworzyć nową
funkcję i zachować pierwotny ogród działkowy, nie ograniczając przy tym jego
powierzchni. Dachy obiektów mieszkaniowych mogą służyć jako ogrody ozdobne bądź
uprawne.
Głównym celem było stworzenie architektury uwzględniającej w jak
największym stopniu zdrowie mieszkańców, przy minimalnym obciążeniu dla
środowiska naturalnego oraz estetycznym wyglądzie.
Zielone dachy, tarasy i liczne place
pozytywnie wpływają na klimat miejsca. Wszystkie domy posiadają ogrody
indywidualne lub wspólne, dostępne z głównej klatki schodowej bądź z osobnych
schodów na elewacji.
Farmy wertykalne
Na terenie zaprojektowanych zostało pięć
farm wertykalnych produkujących żywność dla całego miasta. W dolnej części
farmy znajdują się różne funkcje użyteczności publicznej. Od strony terenów
mieszkaniowych są to targi warzywne, przestrzenie wystawowe i spacerowe oraz
szkółki. Od strony południowej są to natomiast przestrzenie przeznaczone dla
działkowiczów. Farmy wertykalne wpisują się w
wielkomiejski pejzaż kształtem i wysokością, a przestrzenie uprawne, ciągnące
się do samej góry, powiększają wielokrotnie procent powierzchni biologicznie
czynnej. Ich usytuowanie i forma uwarunkowane są jak najlepszym pozyskaniem
światła naturalnego. Projektowane farmy wentylowane są w sposób naturalny
dzięki systemowi cross-ventilation oraz wentylacji grawitacyjnej. Są to obiekty
korzystające z energii wiatru oraz słońca. Na ich dachach znajdują się turbiny
wiatrowe i panele fotowoltaiczne. Posiadają system magazynowania i oczyszczania
wody. Przewidziane zostało również miejsce na kompost.
Agropark
Na przedłużeniu zielonego pasa Błoń
Krakowskich zaprojektowany został park, który obejmuje całą południową część
terenu opracowania. Tworzy on dostępną publicznie przestrzeń parkową,
zastępując zamknięty dotąd pas ogródków
działkowych. Działkowicze otrzymują w zamian poletka na farmach wertykalnych, a
mieszkańcy zabudowy mieszkaniowej ogrody ozdobne lub warzywne na zielonych
dachach. Dzięki temu Kraków wzbogacony jest o kolejny park, o funkcjach
rekreacyjnych i edukacyjnych, będący zarazem obszarem intensywnej produkcji
rolniczej. Układ przestrzenny parku zainspirowany jest geometryczną urbanistyką
ogrodów działkowych w połączeniu z delikatnym rysunkiem ścieżek wydeptanych na
Błoniach. Park funkcjonuje w ciągu dnia jako otwarta przestrzeń publiczna,
natomiast w godzinach nocnych jest zamykany. Uprawy prowadzone są na użytek
własny przez miejscową ludność zainteresowaną tego typu aktywnością. Całość administrowana
jest przez Agro-centrum.
Podsumowując, głównym celem tego projektu
było stworzenie alternatywnego rozwiązania dla problemu ogrodów działkowych w
miastach. Pogodzenie rolnictwa z miejskim stylem życia jest wyzwaniem
współczesności. Różnorodność zaprojektowanych przestrzeni uprawnych ma na celu
ukazanie możliwości, jakie daje nowy model miasta.
Zespolenie projektowanej zabudowy z terenami
uprawnymi jest wariantem w duchu teorii zrównoważonego rozwoju. Nowy kompleks
łączy ekologiczne rozwiązania z estetyką przestrzeni, a nowe obszary
mieszkaniowe zachowują jednocześnie rolniczy charakter terenu.
Artykuł o pracy i cały projekt dostępne są tutaj:
